Επαγγελματικό στρες ο νέος κίνδυνος της εργασίας
ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Το επαγγελματικό stress ως ψυχοκοινωνικός κίνδυνος αποτελεί μέρος του συνόλου των νέων αναδυομένων κινδύνων που εμφανίζονται πλέον ως πρόβλημα προς αντιμετώπιση στο πολύπλοκο ευρωπαϊκό και ελληνικό τοπίο των εργασιακών σχέσεων και συνθηκών εργασίας, που φαίνεται να επιβάλλει η οικονομική κρίση και οι αλλαγές που έχουν εισάγει εδώ και καιρό στην οργάνωση εργασίας οι νέες τεχνολογίες. Έχει αποδειχθεί ότι το επαγγελματικό stress ευθύνεται για σοβαρότατες ασθένειες όπως για παράδειγμα είναι η στεφανιαία νόσος. Στην εργασία αυτή προτείνουμε ένα πρότυπο ερωτηματολόγιο διερεύνησης και αξιολόγησης του επαγγελματικού stress και της επαγγελματικής ικανοποίησης, που επιπρόσθετα είναι σχεδιασμένο να παρέχει αρκετές επιπλέον πληροφορίες για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία και για το επίπεδο της υγείας του εργαζομένων.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το επαγγελματικό stress ως ψυχοκοινωνικός κίνδυνος αποτελεί στις μέρες μας μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις για την υγεία και την ασφάλεια του εργατικού δυναμικού της Ευρώπης . Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία για την Ασφάλεια και την Υγεία στην εργασία, το εργασιακό stress το 2005 ήταν η δεύτερη, μετά από την οσφυαλγία, σημαντικότερη νόσος καθώς αφορούσε το 22% των εργαζομένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, ένα ποσοστό 50% του συνόλου των χαμένων εργάσιμων ημερών σχετίζεται με το εργασιακό stress . Το stress επαγγελματικής αιτιολογίας αφορά στον κάθε εργαζόμενο ασχέτως της θέσης που κατέχει στην ιεραρχία της επιχείρησης. Επηρεάζει εκτός από την υγεία και την ασφάλεια των ατόμων, την οικονομική ευρωστία των επιχειρήσεων αλλά και ολόκληρων εθνικών οικονομιών. Πρόσφατο τραγικό παράδειγμα επιπτώσεων του εργασιακού stress υπήρξε αυτό μεγάλης εταιρίας τηλεπικοινωνιών στη Γαλλία, όπου 23 υπάλληλοι αυτοκτόνησαν σε ένα χρονικό διάστημα 18 μηνών, λόγω του υψηλού stress και των συνεχών αναδιαρθρώσεων. Σύμφωνα με το Διεθνή Οργανισμό Εργασίας, το εργασιακό stress στοιχίζει στην Αμερικανική οικονομία 200 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο, κόστος το οποίο οφείλεται σε ασφαλιστικές αποζημιώσεις, απουσιασμό, κακή τήρηση του ωραρίου, μείωση της παραγωγικότητας, ατυχήματα, και πρόωρους θανάτους, ενώ στην Ευρωπαϊκή οικονομία το αντίστοιχο κόστος αγγίζει τα 20 δισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο .
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
Μερικοί από τους συνήθεις παράγοντες που προκαλούν stress είναι η έλλειψη ελέγχου στην εργασία, η ανεπαρκής προσαρμογή στην εργασία, οι υπερβολικές απαιτήσεις που τίθενται στους εργαζομένους, η ύπαρξη σωματικής βίας, εκφοβισμού και σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας, η έλλειψη υποστήριξης από τους συναδέλφους και τη διοίκηση, οι αντικρουόμενοι ρόλοι, η ανασφάλεια, οι συνθήκες εργασιακού περιβάλλοντος, η μονοτονία, οι πιεστικές προθεσμίες, και οι εξοντωτικοί ρυθμοί . Τέλος, η περίπτωση του εκφοβισμού (bullying) είναι ένας ακόμη παράγοντας stress που παρατηρείται στους χώρους εργασίας .
Ο τρόπος με τον οποίο ένα άτομο βιώνει το stress, και ο βαθμός που επηρεάζεται απο τους στρεσογόνους παράγοντες φαίνεται να σχετίζεται με τον τύπο της προσωπικότητάς του. Αρκετοί ερευνητές θεωρούν ότι η προσωπικότητα τύπου Α (type A behavioral pattern) που έχει χαρακτηριστικά τη μεγάλη ανταγωνιστικότητα, τη φιλοδοξία, την επιθυμία για γρήγορη κοινωνική άνοδο και επαγγελματική επιτυχία, την συνεχή αίσθηση έλλειψης χρόνου, την επιθετική-εχθρική συμπεριφορά, το θυμό και τον κυνισμό, φαίνεται να αντιδρά εντονότερα στα στρεσσογόνα επαγγελματικά περιβάλλοντα και να είναι περισσότερο ευάλωτη σε νόσους του καρδιαγγειακού συστήματος .
Επιπλέον, πολύχρονες μελέτες έχουν συσχετίσει το εργασιακό stress με ενδοκρινικές, καρδιαγγειακές και ανοσολογικές μεταβολές που οδηγούν σε ψυχικά και σωματικά νοσήματα όπως η κατάθλιψη, οι συχνές λοιμώξεις και το πεπτικό έλκος . Πρόσφατα, μελέτες στη Σουηδία κατέδειξαν ότι η εργασία τύπου υψηλών απαιτήσεων-χαμηλού ελέγχου αποφάσεων όπως και η εργασία τύπου υψηλών απαιτήσεων-χαμηλής απολαβής, αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα εκδήλωσης στεφανιαίας νόσου . Το stress φαίνεται πως συνιστά ένα σημαντικό κίνδυνο για την υγεία και την ασφάλεια όταν είναι παρατεταμένο .
Αναλυτικότερα, το stress φαίνεται να προκαλεί χρόνια διέγερση του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση, με αποτέλεσμα μόνιμης αρτηριακής υπέρτασης που οφείλεται στα υψηλά επίπεδα κατεχολαμινών στο αίμα, αύξηση των επιπέδων ομοκυστεϊνης και αύξηση της δραστηριότητας των αιμοπεταλίων, γεγονότα που προδιαθέτουν στην εκδήλωση καρδιαγγειακών επεισοδίων . Εξάλλου σύγχρονες μελέτες έχουν αποδείξει την αλληλεπίδραση του stress με το ανοσοποιητικό σύστημα μέσω της ενεργοποίησης του υποθάλαμο – υποφυσιακού – επινεφριδιακού άξονα (CRF ® ACTH ® στεροειδείς ορμόνες ® ανοσοκαταστολή) . Επιπλέον το χρόνιο stress φαίνεται οτι σχετίζεται με ελάττωση των επιπέδων της σεροτονίνης στον εγκέφαλο .
Συχνά αναφέρονται συμπεριφορικές αντιδράσεις (κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών, αλκοολισμός, κατάχρηση καπνού), γνωστικές αντιδράσεις (δυσκολία συγκέντρωσης, μαθησιακές δυσκολίες, αμνησία, αδυναμία λήψης αποφάσεων), και, συναισθηματικές αντιδράσεις (επιθετική συμπεριφορά, κυνισμός, ανησυχία, διαταραχές ύπνου, κατάθλιψη, υποχονδρία, αποξένωση, επαγγελματική εξουθένωση-burnout, προβλήματα στις οικογενειακές και γενικότερα διαπροσωπικές σχέσεις) .
Μια σημαντική παράμετρος που επίσης αποτελεί αντικείμενο έρευνας των επιστημών της ανθρώπινης συμπεριφοράς και της διοίκησης, είναι η επαγγελματική ικανοποίηση καθώς ο ικανοποιημένος εργαζόμενος είναι παραγωγικότερος, αποδοτικότερος, και υγιέστερος .
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΔΡΑΣΗ – ΕΡΩΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ
Για την αντιμετώπιση του προβλήματος ήδη υπάρχει το νομοθετικό πλαίσιο αλλά και οι αναγκαίες δομές σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Ήδη από το 1989 εκδόθηκε η “Οδηγία Πλαίσιο” 89/391 του Συμβουλίου για τις βασικές αρχές σχετικά με την πρόληψη και την προστασία των εργαζομένων από εργατικά ατυχήματα και ασθένειες θεσπίζοντας τις γενικές αρχές πρόληψης, και ορίζοντας τις υποχρεώσεις των εργοδοτών. Σύμφωνα με την παραπάνω οδηγία, όλοι οι εργοδότες έχουν τη νομική υποχρέωση να προστατεύουν την επαγγελματική ασφάλεια και υγεία των εργοδοτουμένων, πράγμα που ισχύει επίσης και για τα προβλήματα που σχετίζονται με το εργασιακό stress.
Εξάλλου το Μάρτιο του 2010 παρουσιάστηκε ο αναθεωρημένος κατάλογος αναγνωρισμένης επαγγελματικής παθολογίας της Διεθνούς Οργάνωσης Υγείας (ILO) με 100 επιπλέον νοσήματα από την έκδοση 2002 που περιλαμβάνει τις ψυχικές και τις συμπεριφορικές διαταραχές . Η προσέγγιση των προβλημάτων του εργασιακού stress μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσα από μια καθολική διαδικασία εκτίμησης της επικινδυνότητας, μέσω μιας ξεχωριστής στρατηγικής πολιτικής αντιμετώπισης και μέσω λήψης συγκεκριμένων μέτρων τα οποία στοχεύουν στους παράγοντες πρόκλησης stress. Στο πλαίσιο αυτό σημαντικό ρόλο καλούνται να διαδραματίσουν η Ιατρική της Εργασίας, το Υπουργείο Εργασίας μέσω των ΚΕ.Π.Ε.Κ, και οι επιστημονικές ομάδες ειδικών της συμβουλευτικής Ψυχολογίας.
Επικοινωνήστε μαζί μας για να οργανώσουμε ενέργειες/σεμινάρια εκπαίδευσης αντιμετώπισης του εργασιακού άγχους μέσα στην εταιρία σας, 2105316773